Ριζοβούνι Πρέβεζας

Το Ελληνικό Πανόραμα στη Λίμνη του Ζηρού

ΛΙΜΝΗ ΖΗΡΟΥ

Τα τελευταία χιλιόμετρα της διαδρομής από τα Γιάννενα στη Φιλιππιάδα δεν θα μπορούσαν να ήταν ωραιότερα. Ελίσσονται πλάι σε σκιερά πλατάνια στο βάθος του φαραγγιού του Λούρου, παρακολουθώντας πιστά την πορεία του ποταμού με την πλούσια ροή. Μια ροή με καθάρια, διαυγέστατα νερά, που κελαρύζουν ανάμεσα στις κροκάλες της κοίτης γοργά και θορυβώδικα.
Εξαιτίας αυτής της καθαρότητάς τους τα νερά του ποταμού είναι τόπος ιδανικός για εκτροφεία πεστροφών που αφθονούν στις δύο όχθες.
Το υδάτινο, ωστόσο, στοιχείο στην περιοχή είναι παρόν και σε μια άλλη μορφή, πολύ διαφορετική από την γοργοκίνητη του Λούρου. Είναι η γαλήνια Λίμνη Ζηρού, που μόνον κάποιο αεράκι ταράζει την ακινησία των νερών της. Αυτή τη λίμνη ξεκινάμε να γνωρίσουμε.

ΣΤΙΣ ΟΧΘΕΣ ΤΗΣ ΑΘΕΑΤΗΣ ΛΙΜΝΟΥΛΑΣ

Αναρωτιέμαι και δεν μπορώ να δώσω απάντηση. Πως διέλαθε τόσον καιρό η Λίμνη Ζηρού την προσοχή μας;
Πως δεν προσέξαμε στο χάρτη ως τώρα αυτή τη μικρή, γαλαζωπή κουκίδα;
Δεν ξέρω. Ή μάλλον μπορώ να καταλάβω. Πιεσμένοι πάντα από το χρόνο και εγκλωβισμένοι στους ρυθμούς που έχουμε εμείς οι ίδιοι επιβάλλει στη ζωή μας, ξεκινάμε για έναν προορισμό και το μόνο που μας ενδιαφέρει είναι να φτάσουμε. Οι μόνες στάσεις που δικαιολογούμε είναι για καφέ ή για ανεφοδιασμό του αυτοκινήτου και δικό μας. Γύρω μας ζει και αναπνέει μια άγνωστη Ελλάδα, που ούτε καν υποψιαζόμαστε και που, το πιθανότερο είναι, πως δεν θα γνωρίσουμε ποτέ…
-Τέσσερα περίπου χιλιόμετρα μετά τη Φιλιππιάδα προς τα Γιάννενα, θα συναντήσετε στο δεξί σας χέρι μια πινακίδα προς Παντάναστα και Δριόφυτο, μας λέει ο Πέτρος Μάστορας, Αντιδήμαρχος του Δήμου Φιλιππιάδας.
Αμέσως μετά, δίπλα από την ψησταριά «Ζηρός», θα στρίψετε στον δρομίσκο αριστερά που θα σας πάει στη λίμνη.
Κάνουμε όπως μας λέει και, καθώς μπαίνουμε στον δρομίσκο, ανακαλύπτουμε την πινακίδα για τη λίμνη, χαμένη μέσα στα δέντρα. Μόνον τυχαία θα μπορούσε να την εντοπίσει ένας ξένος. (πρόσφατα η παράλειψη αποκαταστάθηκε με την τοποθέτηση πινακίδων και στον κεντρικό δρόμο). Στενός ασφαλτόδρομος, όχι ιδιαίτερα καλός, πυκνό δάσος από πεύκα, υψίκορμες βελανιδιές, ευκαλύπτους και πουρνάρια, αμέσως μετά χωματόδρομος βατός με αρκετές λακκούβες. Στρίβουμε αριστερά και ξαφνικά, ένα μόλις χιλιόμετρο από τον κεντρικό δρόμο, η Λίμνη Ζηρού κάνει δειλά την πρώτη της εμφάνιση ανάμεσα στα δέντρα.
Εγκαταλελειμμένες κτιριακές και αθλητικές εγκαταστάσεις καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση σ’ αυτό το επίπεδο σημείο της ακρολιμνιάς. Είναι το πάλαι ποτέ οικοτροφείο της Παιδόπολης Ζηρού, που λειτούργησε για χρόνια ως χώρος φιλοξενίας πολλών παιδιών και αργότερα ως ειδυλλιακός τόπος κατασκηνώσεων.
Σήμερα δεν ακούγονται φωνές παιδιών, το συγκρότημα είναι τυλιγμένο στη σιωπή. Υπάρχει όμως μελέτη του Δήμου Φιλιππιάδας για ένταξή του σε πρόγραμμα αγροτουρισμού, που προβλέπει συμπληρωματικά έργα υποδομής και ανάμεσά τους εγκαταστάσεις για κωπηλασία, συνεδριακό κέντρο, ποδηλατοδρόμιο περιμετρικά της λίμνης και ξενώνες.
Προσπερνάμε το χώρο με τις εγκαταστάσεις, τα δέντρα στην όχθη αραιώνουν , αποκαλύπτεται στα μάτια μας η επιφάνεια της λίμνης σ’ όλη της την έκταση, ένας τεράστιος φυσικός καθρέφτης, που αντανακλά στην ακίνητη επιφάνειά του τα βυθισμένα δέντρα, το παραλίμνιο δάσος, τις αντικρινές βραχώδεις ακτές, τον ουρανό. Το αυτοκίνητο είναι πια ολότελα περιττό, είναι αδύνατον να μας χαρίσει άμεση επαφή μ’ αυτό το υπερθέαμα. Κατεβαίνουμε στην ακρολιμνιά με τα πόδια. Καμιά κίνηση, κανένας ήχος, ο αέρας κρατάει την ανάσα του, μήπως και ξυπνήσει την κοιμισμένη λίμνη. Μοιάζει ξαφνικά σαν να σταμάτησε σ’ αυτό τον τόπο ο χρόνος. Μοναδικά σημεία ζωής κάποια φοβισμένα βατραχάκια που, στη θέα μας, πηδάνε στο νερό και μερικά φλύαρα μικροπούλια που τιτιβίζουν αθέατα στις φυλλωσιές των δέντρων.
Ένα μονοπάτι οριοθετημένο με τσιμεντάκι παρακολουθεί πιστά τη γραμμή της ακρολιμνιάς. Είναι ένας πεζόδρομος περιμετρικά της λίμνης, μια ωραία πρωτοβουλία για περιπατητές και φυσιολάτρες που υλοποιήθηκε με κοινή δράση των όμορφων Δήμων Φιλιππιάδας και Θεσπρωτικού την περίοδο 2000-2001. Δεν θα μπορούσε να υπάρχει ωραιότερη πρόσκληση για να γνωρίσουμε με κάθε λεπτομέρεια την περίμετρο της λίμνης. Με μήκος 1300 και μέγιστο πλάτος 540 μέτρων, η περιπατητική διαδρομή γύρω από τη λίμνη πλησιάζει τα 4 χιλιόμετρα. Η συνολική επιφάνεια του αστραφτερού καθρέπτη που θαυμάζουμε φτάνει τα 470 στρέμματα. Σε σχέση με άλλες λίμνες της Ελλάδας η Λίμνη Ζηρού μοιάζει με λιλιπούτειο δημιούργημα της φύσης. Το βάθος της ωστόσο είναι πολύ σημαντικό, αφού στη μέγιστη τιμή του προσεγγίζει τα 60 μέτρα! Όλος αυτός ο όγκος νερού δεν μεταφέρεται από χειμάρρους ή ποτάμια αλλά δημιουργείται από τις πηγές που αναβλύζουν στα έγκατα της λίμνης και επικουρικά από τις βροχοπτώσεις στη διάρκεια του χρόνου. Έτσι οι διακυμάνσεις της ποσότητας του νερού είναι μικρές. Μετά όμως από έντονες βροχοπτώσεις ανεβαίνει αισθητά το επίπεδο της επιφάνειας και αυτό είναι άμεσα ορατό στον πεζόδρομο, που σε κάποια σημεία βυθίζεται στο νερό και είναι αδιάβατος.
Αρκετά ψάρια ζουν στα πεντακάθαρα νερά με κυριότερα τους κυπρίνους (γριβάδια), τις δροσίνες και τα «μουστακάτα» (ντόπια ονομασία για ένα είδος κυπρίνων). Σε σχέση με τα ψάρια άλλων Ελληνικών λιμνών τούτα εδώ θα μπορούσαν να θεωρούνται προνομιούχα. Όχι μόνον δεν κινδυνεύουν από κανενός είδους ρύπανση αλλά ούτε καν από ανεξέλεγκτη αλιεία, αφού ο μοναδικός τρόπος ψαρέματος που επιτρέπεται είναι με καλάμι από την όχθη. Βάρκες και δίχτυα είναι άγνωστα στη Λίμνη Ζηρού.
Μεταφέρουμε το αυτοκίνητο πλάι στα γήπεδα των παλιών αθλητικών εγκαταστάσεων και ξεκινάμε την περιπατητική μας γνωριμία με τη λίμνη. Πλατάνια, βελανιδιές, πεύκα, τεράστιοι ευκάλυπτοι, σκλήθρα βυθισμένα στο νερό, μια μικρούλα πανέμορφη αλκυόνα, δυο-τρεις φαλλαρίδες που βουτάνε στα βαθιά, ένας ψαράς που ετοιμάζει τα καλάμια του. Και πάντα στα αυτιά μας οι γλυκύτατοι ήχοι από τη συμφωνική ορχήστρα των πουλιών.
-Πώς αγνοούσαμε ως τώρα έναν τέτοιο παράδεισο, αναρωτιέται η Άννα.
Είναι ένα ερώτημα, στο οποίο δεν έχω απάντηση.
Περνάμε τις εγκαταστάσεις και φτάνουμε πολύ γρήγορα στο ανατολικό άκρο της λίμνης. Αμέσως μετά στρέφουμε προς την βόρεια πλευρά. Εδώ το μονοπάτι χάνει τον ήπιο χαρακτήρα του. Το επίπεδο έδαφος μεταβάλλεται σταδιακά σε βραχώδη ακτή, που σε κάποια σημεία είναι απόκρημνη. Ωστόσο το μονοπάτι συνεχίζει απτόητο την πορεία του και πάντα ευδιάκριτο, άλλοτε πλάι στην ακρολιμνιά ανάμεσα στα πυκνά κλαδιά των δέντρων και άλλοτε υψηλότερα, στα απότομα πρανή. Πάντα όμως είναι βατό και αξιόπιστο, με ελάχιστα σημεία μέτριας δυσκολίας, προσβάσιμα από κάθε πεζοπόρο. Σε κάποια σημεία των απότομων ασβεστολιθικών πρανών έχουν δημιουργηθεί αντιστηρίξεις του μονοπατιού με πέτρινο τοίχο, ενώ σε άλλες θέσεις έχουν κατασκευασθεί πέτρινα σκαλοπάτια.
Μισή περίπου ώρα μετά την αναχώρησή μας βρισκόμαστε σε ένα από τα υψηλότερα σημεία της διαδρομής, τουλάχιστον 30 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της λίμνης. Είναι μια εξαιρετική θέση θέας στο μέσον μιας απόκρημνης πλαγιάς, με τους χαρακτηριστικούς κοκκινωπούς βράχους, που ορθώνονται τόσο θεαματικά σ’ αυτή τη βόρεια πλευρά της λίμνης. Παίρνουμε για λίγο μια ανάσα και αγναντεύουμε τη λεία και αστραφτερή επιφάνεια σε όλη της την έκταση. Μεσολαβεί ένας γκρεμός, τιθασευμένος όμως με τοίχο και καγκελάκια. Βελανιδιές και πουρνάρια ισορροπούν σαν ριψοκίνδυνοι αναρριχητές στις απόκρημνες πλαγιές. Βρισκόμαστε στην πιο άγρια πλευρά της λίμνης, που, χωρίς το μονοπάτι, θα ήταν απροσπέλαστη. Λίγο αργότερα η ένταση χαλαρώνει, το τοπίο ημερεύει, οι πέτρες λιγοστεύουν. Το μονοπάτι γίνεται ήπιο και χωμάτινο, διασχίζει ένα ειδυλλιακό πευκοδάσος με κάποια πεύκα μεγάλης ηλικίας. Φταάνουμε στο ύψος ενός αυχένα, ανοιχτού προς τα Β και Δ, με χαμηλούς λόφους και βοσκοτόπια. Ανάμεσα στα πεύκα ορθώνονται πανύψηλα κυπαρίσσια, μια εικόνα πολύ χαρακτηριστική της διαδρομής. Αγροτική κατοικία, στάνη με φωνακλάδικα σκυλιά αλλά και πολλά σκουπίδια. Ήταν απαραίτητα σ’ αυτόν τον παράδεισο; Ωστόσο το μονοπάτι συνεχίζεται, πάντα ήπιο και ευχάριστο. Σ’ ένα σημείο διχάζεται. Επιχειρούμε το κατηφορικό του τμήμα προς τη λίμνη. Σκαλοπάτια, ξύλινα καγκελάκια και ξαφνικά αδιέξοδο. Το οριοθετημένο δρομάκι είναι βυθισμένο τουλάχιστον 30 πόντους μέσα στο νερό. Το παρακάμπτουμε ανηφορίζοντας για λίγο ένα κατάφυτο πρανές με βελανιδιές. Σε λίγα λεπτά το ξαναβρίσκουμε. Είμαστε πια στον χωματόδρομο της λίμνης, στο δυτικότερο σημείο της. Ακριβώς από πάνω, σε υπερυψωμένο πλάτωμα, δεσπόζει το πρόσφατα εγκατεστημένο Καφέ-Εστιατόριο «Λίμνη Ζηρού». Με ένα καφεδάκι αγναντεύουμε τη λίμνη και όλη τη διαδρομή που πριν από λίγο διανύσαμε. Απέναντί μας το Ξεροβούνι. Αν ήταν ολόλευκο, όπως τόσες φορές το έχουμε δει στο καταχείμωνο, θα είχαμε την ψευδαίσθηση, πως βρισκόμαστε σε κάποιο σαλέ μπροστά σε ορεινή λίμνη της Ελβετίας. Επιστρέφουμε στο αυτοκίνητο ολοκληρώνοντας έτσι σε μιάμιση περίπου ώρα την περίμετρο της λίμνης.


Τμήμα άρθρου από το περ. Ελληνικό Πανόραμα, τχ. 45, Μάιος- Ιούνιος 2005

«Λίμνη Ζηρού, μοναδική ομορφιά σε ένα σύνθετο πρόβλημα»

Κατευθυνόμενοι από την Άρτα προς τα Ιωάννινα και έχοντας μόλις περάσει την κωμόπολη της Φιλιππιάδας, στα δεξιά μας φαντάζει το μοναστήρι της Παντάνασσας, μοναδικό μνημείο του 13ου αιώνα που επιβάλλεται στο ηπειρώτικο τοπίο. Ίσα που προλαβαίνει κανείς να δει την πινακίδα που κατευθύνει στη Λίμνη Ζηρού, αριστερά της Εθνικής οδού.
Είχα την τύχη να με ξεναγήσουν στην περιοχή ντόπιοι κάτοικοι και να μου διηγηθούν τις ιστορίες της λίμνης που συχνά συνδέονται με τις αναμνήσεις των παιδικών τους χρόνων. Για τους περισσότερους, που έχουν χορτάσει τα οφέλη της φύσης, πρωταγωνιστής του μέρους εκείνου δεν είναι η ίδια η λίμνη, ούτε το μοναδικό δάσος που απλώνεται στις όχθες της, αλλά η «Παιδόπολη» της Φρειδερίκης, που χτίστηκε το 1950 -55 για την περίθαλψη των ορφανών παιδιών του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου. Για εμάς, τους κατοίκους των πόλεων, η ομορφιά της φύσης υπερισχύει των δημιουργημάτων του ανθρώπου. Το ενδιαφέρον όμως για την ιστορία τους και ο προβληματισμός για τη σημερινή τους κατάσταση προκαλούν την αγωνία μας.
Φτάνουμε στην «κλειδωμένη» Πύλη της Παιδόπολης, που πλέον κρατά ένα ρόλο διακοσμητικά ερειπιώδη. Η διαδρομή συνεχίζεται στο οικολογικό πεζοπορικό μονοπάτι που οδηγεί στο λόφο πάνω από τη λίμνη. Κατά μήκος του θαυμάζουμε τα πράσινα νερά και τον αντικατοπτρισμό του βράχινου όγκου της απέναντι όχθης. Η ονομασία της λίμνης προέρχεται από τη σλαβική λέξη Ozero (λίμνη), προφανώς κατάλοιπο μεσαιωνικής εποίκησης της περιοχής από σλαβικά φύλα. Οι γεωλόγοι πιστεύουν ότι η λίμνη αποτελούσε λιμναίο σπήλαιο, αλλά η οροφή κατέρρευσε προ 10.000 ετών περίπου. Ο υδροφόρος ορίζοντας της λίμνης είναι ο ίδιος με αυτόν του ποταμού Λούρου, συνεπώς τα δύο υδάτινα συστήματα επικοινωνούν. Οι διαστάσεις της λίμνης είναι περίπου 900m Χ 600m. Το μέγιστο βάθος της βρέθηκε 70 μ., ενώ στη βόρεια όχθη το άμεσο βάθος στα βράχια είναι 9 μ. Η νότια όχθη «σβήνει» σταδιακά σε ρηχή αμμουδιά.
Κάπου εκεί, κατεβαίνουμε στη μικρή αποβάθρα, περιεργαζόμαστε το μετρητή της στάθμης του νερού και απομένουμε να «βυθιζόμαστε» στην ήρεμη εικόνα. Η ακύμαντη ιριδίζουσα επιφάνεια της λίμνης, διάστικτη από πρασινωπές ανταύγειες, προσδίδει στο τοπίο μια μοναδική ομορφιά. Όπως κοιτάς τα νερά της, σου μοιάζουν καλυμμένα από ένα πέπλο ησυχίας, ομορφιάς και αδράνειας, κρύβοντας μέσα τους τα μυστικά τους, αφήνοντας μόνο τους μυστηριώδεις, σχεδόν ανύπαρκτους κυματισμούς τους να κοροϊδεύουν τον ταξιδιώτη και να μειδιάζουν θαρρείς.
Στα νερά αυτά έχει απαγορευτεί πλέον το ψάρεμα. Λίγα χρόνια πριν, ο άνθρωπος σκέφτηκε να την εκμεταλλευτεί διαφορετικά, χρησιμοποιώντας το νερό της λίμνης για προπονήσεις και αγώνες θαλάσσιου σκι. Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις αντέδρασαν εύλογα και η χρήση αυτή διεκόπη. Αναρωτιόμαστε όμως για το μέλλον… Το μονοπάτι οδηγεί στο δημοτικό αναψυκτήριο από όπου ο επισκέπτης απολαμβάνει μια πανοραμική θέα της. Ελάχιστοι ίσως προβληματίζονται για τις επιπτώσεις αυτής της χρήσης στο περιβάλλον
Επιλέγουμε να «χαθούμε» μέσα στο δάσος και γι΄ ακόμα μια φορά να αισθανθούμε μέρος του σύμπαντος. Στο μοναδικό αυτό τοπίο από πλατάνια, λεύκες και βελανιδιές, το καλοκαίρι του 2002 η δημοτική αρχή – προσδοκώντας την εισροή εκατοντάδων νέων - είχε προτείνει να πραγματοποιηθεί το «Διεθνές φεστιβάλ ηλεκτρονικής μουσικής». Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε στις αίθουσες των δικαστηρίων.

Τι συμβαίνει επιτέλους με τη διαχείριση αυτού του μοναδικού θησαυρού;

Το έτος 1999 η λίμνη Ζηρού εντάχθηκε στο πρόγραμμα Natura 2000 από τη Νομαρχία Πρέβεζας και εξασφαλίσθηκαν κονδύλια για την αξιοποίησή της, Τα έργα που πραγματοποιήθηκαν, περιελάμβαναν το πεζοπορικό μονοπάτι, αθλητικές εγκαταστάσεις (γήπεδα τένις, κ.λπ.) και 2-3 κτίρια που κτίσθηκαν στην όχθη της λίμνης ως εστιατόρια, αλλά ουδέποτε λειτούργησαν. Το δημοτικό αναψυκτήριο παρόχθια της Λίμνης, που άρχισε να λειτουργεί το Δεκέμβριο του 2004, έχει κτισθεί με κονδύλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρόσφατα, έγιναν επεκτάσεις έργων και εγκαταστάσεων (κτίρια και χώρος στάθμευσης) της καφετέριας στο δυτικό μέρος της λίμνης Ζηρού, που προκάλεσαν αισθητική αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και ταυτόχρονα δημιούργησαν ερωτηματικά για την ενδεχόμενη μελλοντική μόλυνση.
Αναζητώντας περαιτέρω το γιατί και το πώς, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με το περίεργο σχήμα της διεκδίκησης της διαχείρισης της λίμνης από τρεις δήμους: Φιλιππιάδας (N. Πρέβεζας), Θεσπρωτικού (Ν. Πρέβεζας) και Ξηροβουνίου (Ν. Άρτας). Με λύπη διαπιστώνουμε πως η λαϊκή παροιμία «όπου λαλούν πολλοί κοκκόροι, αργεί να ξημερώσει» βρίσκει ακόμα μια εφαρμογή στην ελληνική πραγματικότητα.
Από την άλλη, φαίνεται να υπάρχουν προτάσεις, όπως αυτή του Χαρ. Γκούβα να χαρακτηρισθεί «Εθνικός Δρυμός Λίμνης Ζηρού» με προεδρικό διάταγμα, ενταγμένος στο δίκτυο φυσικών τόπων Natura 2000 και να συσταθεί μη κερδοσκοπικό Ίδρυμα ΝΠΙΔ, αυτόνομο οικονομικά, με σκοπό την οικονομική διαχείριση και την οικολογική ανάπτυξη της λίμνης και του δρυμού. Έχουν γίνει προσπάθειες για την εύρεση νέων χρήσεων – ατυχείς μεν – και η πρόθεση παραμένει. Δεν είμαστε βέβαιοι ότι οι φορείς διαχείρισης έχουν τις ίδιες προτεραιότητες ή κινούνται από τα ίδια κίνητρα. Το σίγουρο είναι ότι οι διαφωνίες των τοπικών αρχών υπερίσχυσαν της ανάγκης προστασίας ενός σημαντικού φυσικού πλούτου. Πόσος χρόνος χρειάζεται άραγε για να αντιληφθεί ο άνθρωπος πως η συμφιλίωση με τη φύση είναι το συμφέρον και η ελπίδα του για το αύριο; Στον Τοπικό Τύπο πρόσφατα αναφέρεται ότι διοργανώθηκε ημερίδα για το μέλλον της λίμνης Ζηρού, η οποία έληξε αισιόδοξα με την ασαφή και καθησυχαστική υπόσχεση της συνεργασίας των εμπλεκόμενων τοπικών αρχών.
Ίσως το μυστικό της επιτυχημένης διαχείρισης να βρίσκεται στο συνδυασμό του φυσικού περιβάλλοντος με τις εγκαταστάσεις της Παιδόπολης που βρίσκονται στην όχθη της. Η ματιά μας κατευθύνεται εκεί… Κι όπως το νερό λαμπυρίζει κάτω από το φως του ήλιου, ρίχνει αντανακλαστικές δέσμες φωτός, φωτίζοντας τα εγκαταλελειμμένα κτίσματα της Παιδόπολης, όπου κρύβονται παιδικές αναμνήσεις και χαμόγελα, τόσο μακρινές όμως, όσο και οι ερειπωμένη της εικόνα.

Η Ζηρόπολη

Στη βασίλισσα Φρειδερίκη οφείλεται η πρωτοβουλία και η μέριμνα της δημιουργίας παιδοπόλεων στην ελληνική ύπαιθρο για την περίθαλψη των ορφανών. Η συγκεκριμένη, στις όχθες της όμορφης λίμνης, ονομάστηκε «Άγιος Αλέξανδρος», όπως και η ομώνυμη εκκλησία, οι ντόπιοι όμως την ξέρουν ως «Ζηρόπολη». Τα κτήρια έχτισαν αυστριακοί αρχιτέκτονες και η διάταξή τους θυμίζει μικρό χωριό. Στις αναμνήσεις ενός συνταξιούχου σήμερα εκπαιδευτικού, που μαθήτευσε εκεί τα χρόνια 1950-2, αναδύονται οι εικόνες απλών, καθαρών και περιποιημένων χώρων: κοιτώνες, σχολικές αίθουσες, γραφεία, εργαστήρια – ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το ξυλουργείο – μεγάλη αίθουσα θεάτρου, γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ, κιόσκια, που όπως ο ίδιος αναφέρει «δρόσιζαν τις εκπαιδευτικές μας συγκεντρώσεις κατά τους θερινούς μήνες.Εκεί αλλά και σε κάθε εκδήλωση της καθημερινής ζωής, οι δάσκαλοι και οι ομαδάρχες μας μάθαιναν να συμπεριφερόμαστε ευγενικά και με σεβασμό προς τους μεγαλυτέρους μας» και συνεχίζει καταθέτοντας από ψυχής όταν θυμάται τους δασκάλους του «δεν ήταν μόνο δάσκαλοι, αλλά και γονείς μας». Στο ίδιο κείμενο διαβάζουμε πως οι μαθητές με τους δασκάλους τους ασχολήθηκαν το 1950 με τη δενδροφύτευση στο λόφο δεξιά της εισόδου. Τα πανύψηλα σήμερα δέντρα στην πλαγιά τον γεμίζουν με υπερηφάνεια.
Από το 1950 μέχρι το 1975 η «Ζηρόπολη» απετέλεσε ένα σημαντικό εκπαιδευτικό, πολιτιστικό και οικονομικό πυρήνα της περιοχής. Φιλοξένησε, μόρφωσε και κατάρτισε επαγγελματικά περίπου 800 αγόρια, 6-17 ετών, και απασχόλησε πολυάριθμο προσωπικό (υπαλλήλους γραφείου, φύλακες, εργάτες, τεχνίτες, μαγείρισσες, καθαρίστριες, δασκάλους, ιερείς, κ.ά.). Το 1965 με τον ισχυρό σεισμό, πολλά λιθόκτιστα κτίρια υπέστησαν ανεπανόρθωτες ζημιές και η πόλη πέρασε σε παρακμή. Τα ορφανά παιδιά μεγάλωναν και έφευγαν, όπως οι νέοι της υπαίθρου εγκαταλείπουν το χωριό τους σε αναζήτηση της τύχης τους… Το 1986 η Παιδόπολη Ζηρού σταμάτησε τη λειτουργία της. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1992, οι εγκαταστάσεις της χρησιμοποιήθηκαν για την στέγαση 2000 Αλβανών οικονομικών προσφύγων.
Στη δική μας περιήγηση, εισπράξαμε μια ολοκληρωτική εγκατάλειψη, μια ερειπωμένη πολιτεία-φάντασμα, με φανερά όχι μόνο τα σημάδια του χρόνου, αλλά και του βίαιου και καταστροφικού περάσματος του ανθρώπου. Χρόνος, σεισμοί, δίνες νερού, βανδαλισμοί, περιγράφουν μονολεκτικά τα αίτια. Τα παλιά κτήρια χορτάριασαν, οι στέγες έπεσαν, οι θύρες έσπασαν, σημάδια προσωρινής κατοίκησης ή καταφυγίου περιθωριακών ομάδων. Συγκινητική η εικόνα του κτηρίου των γραφείων, όπου η βλάστηση το έχει κυριολεκτικά καλύψει.
Φαίνεται πως δεν υπήρξε μέχρι τώρα μέριμνα αποκατάστασης των κτηρίων. Αντιθέτως, ξεχωρίζουμε καινούργιες κατασκευές με σύγχρονες υποδομές(!), σε μια απομίμηση παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, εντυπωσιακά … άδεια!
Τα άδεια κελύφη μπορούν να επισκευαστούν και να στεγάσουν νέες χρήσεις. Η Παιδόπολη μπορεί να λειτουργήσει ξανά ως κατασκήνωση, ως κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης ή ως εγκαταστάσεις για ήπιας μορφής τουρισμό. Σε κάθε σκέψη – πρόταση – λύση σημαντική παράμετρος είναι η εκάστοτε περιβαλλοντική μελέτη και η αυτονόητη προτεραιότητα στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Οι σημερινοί κάτοικοι επισκέπτονται τη λίμνη συνήθως τις Κυριακές και τις αργίες. Την Καθαρά Δευτέρα ο ουρανός γεμίζει πολύχρωμους αετούς. Το γήπεδο ποδοσφαίρου αποτελεί αγαπημένο προορισμό των σχολικών εκδρομών. Κι όμως! Σ΄ αυτό το περιβάλλον μπορούν να συνυπάρξουν η φύση και ο άνθρωπος. Στο χέρι μας είναι να αφυπνιστούν συνειδήσεις και να βρεθούν λύσεις. Λύσεις που δεν απομακρύνουν τον άνθρωπο από κάθε πηγή ζωής, αλλά τον κάνουν σύμμαχο και φίλο – ενίοτε και προστάτη της.



Ζέττα Αντωνοπούλου, αρχαιολόγος MSc. Ε.Μ.Π.
www.monumenta.gr

Εκτυπώστε τη σελίδα.